Na de vaststelling van de grootschalige PFAS-vervuiling in Zwijndrecht in 2021, werden alle gemeenten eind juni 2021 gevraagd om een inventaris op te maken van terreinen met een verhoogd risico op PFAS. Het gaat over terreinen waar in het verleden fluorhoudend blusschuim werd gebruikt, zoals oefenterreinen van de brandweer of grootschalige industriële branden.
De gemeente moest ook nagaan of er bepaalde risicoactiviteiten op haar grondgebied werden vergund.
Screening
Er werden twee sites vastgesteld waar in het verleden de brandweer af en toe oefeningen met PFAS-houdend blusschuim uitvoerde:
- Het plein van de brandweerkazerne in de Koning-Boudewijnlaan
- Speelplaats van de gemeentelijke basisschool naast de brandweerkazerne: maximaal 1 keer per jaar hield de brandweer hier vroeger een oefening met dergelijk schuim. Na de oefeningen spoot ze het terrein steeds grondig af. Hierdoor is de kans op bodemverontreiniging klein. De speelplaats werd 10 jaar geleden ook opnieuw aangelegd. Tot slot gebruikt de brandweer sinds 2015 geen schuim meer met PFAS. De onverharde zones op de speelplaats zijn tijdelijk afgesloten met nadarhekkens.
Er werden in Lochristi geen vergunningen afgeleverd voor risicoactiviteiten.
De gemeente bezorgde het resultaat van deze screening begin juli aan de OVAM en het Agentschap Zorg en Gezondheid voor verder advies. Op basis van hun ervaring en knowhow evalueerden zij of bepaalde activiteiten een grotere kans hebben op PFAS gebruik. Waar nodig, laten ze de bodem onderzoeken.
Stand van zaken
De nodige voorstudies in het kader van het beschrijvend bodemonderzoek werden uitgevoerd. Als volgende stap is het noodzakelijk om bijkomende bodem- en grondwaterstalen te nemen, zowel op het perceel waar de verontreiniging is ontstaan, als op omliggende terreinen op openbaar domein.
Om na te gaan in hoeverre de vastgestelde verontreiniging zich heeft verspreid, moeten er op de parking van de brandweer, op de speelplaats van de gemeenteschool en in het gemeentelijk park analyses van het vaste deel van de aarde en het grondwater uitgevoerd worden.
Dit veldwerk vindt plaats op donderdag 16/03/2023. Eventueel kan er op vrijdag 17/03/2023 nog worden verder gewerkt. Op 27/03/2023 wordt het grondwater bemonsterd.
Tijdens deze werken wordt rekening gehouden met de werking van de school en wordt hinder maximaal vermeden. De preventieve maatregelen met betrekking tot het gebruik van grondwater binnen de perimeter van 500 meter, zoals meegedeeld in de bewonersbrief van juni 2022 (zie hieronder), blijven van kracht tot er meer duidelijkheid is over de resultaten van deze analyses.
*****
De gemeente werd op 23 december 2022 op de hoogte gebracht dat het beschrijvend bodemonderzoek opstart in januari 2023.
*****
Het college vernam op vrijdag 17 juni 2022 de resultaten van het verkennend bodemonderzoek van OVAM. Zowel in de bodem als in het grondwater werden verhoogde PFAS-waarden aangetroffen, waardoor verder bodemonderzoek nodig is.
- De concentraties in de bodem liggen evenwel ruim onder de gezondheidskundige toetsingswaarde, waardoor de preventieve maatregelen rond bodemgebruik kunnen worden geschrapt.
- De concentraties in het grondwater geven wel aanleiding om de reeds ingestelde preventieve maatregelen aan te scherpen. De perimeter waarin grondwatergebruik moet vermeden worden, wordt uitgebreid van 100 meter tot 500 meter rond de onderzochte site. De betrokken bewoners worden hierover ingelicht door middel van een bewonersbrief.
OVAM heeft daarom een beschrijvend bodemonderzoek opgelegd om deze verontreiniging beter in kaart te kunnen brengen en een risico-evaluatie te kunnen maken.
*****
Het college vernam op vrijdag 25 maart 2022 de resultaten van de bodemstalen, die op vraag van de gemeente werden genomen. Deze zijn alvast geruststellend.
De twee bodemstalen werden genomen tot op 30cm diepte. In het staal ‘speelplaats’ werden geen PFAS-stoffen gedetecteerd. In het tweede staal ‘parking brandweerkazerne’ werden bij sommige PFAS-stoffen verhoogde waardes gedetecteerd. Deze zaten echter nooit boven de door OVAM gehanteerde toetsingswaardes. Er werden hierbij geen grondwaterstalen genomen.
Over drie maanden verwachten we het definitieve rapport van het verkennend bodemonderzoek van OVAM. Voorlopig behouden we de preventieve maatregelen die reeds genomen werden. Dit is op vraag van OVAM tot het definitieve rapport er is. We doen dit uit voorzorg omdat er binnen dit onderzoek op meer plaatsen bodem- én grondwaterstalen werden genomen. Aan deze resultaten wordt er een analyse op mogelijke risico’s voor de volksgezondheid gekoppeld.
*****
Midden januari 2022 bracht de OVAM onze gemeente op de hoogte dat zij een verkennend bodem- en grondwateronderzoek zal uitvoeren op deze sites. Dit onderzoek start midden februari. De resultaten worden ten vroegste in mei verwacht. Daarna zal duidelijk zijn of er sprake is van bodem- of grondwaterverontreiniging met PFAS en of er maatregelen voor de volksgezondheid nodig zijn in een bepaalde perimeter rond dit gebied. De gemeente liet bijkomend op eigen initiatief bodemstalen nemen om sneller zicht te krijgen op de situatie.
De gemeente wenst deze resultaten niet af te wachten en bezorgde de bewoners die binnen een zone van 100 meter van deze site wonen een bewonersbrief. In afwachting van de resultaten vragen we de bewoners in de zone voorzichtig te zijn met groenten, eieren en putwater uit eigen tuin.
In overleg met het schoolbestuur werden ook bepaalde veiligheidsmaatregelen ingesteld om blootstelling voor de kinderen en personeel te vermijden. We volgen hierbij de maatregelen die Vlaanderen aanbeveelt wanneer zij in de veronderstelling is dat er risico’s zijn en verder bodemonderzoek nodig is.
De gemeente volgt het onderzoek van dichtbij op en maakt de resultaten van het onderzoek zo snel mogelijk bekend. Indien bijkomende maatregelen nodig zijn, worden de betrokken bewoners hiervan direct op de hoogte gebracht.
Veelgestelde vragen
Wat zijn PFOS en PFAS?
- PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) is een verzamelnaam voor meer dan 6.000 chemische stoffen.
- PFOS of perfluoroctaansulfonaat is een chemische stof die behoort tot de familie van de PFAS.
PFAS zijn bestand tegen hoge temperaturen en stoten water, vet en vuil af. De stoffen zijn ook brandwerend. Ze worden in veel industriële toepassingen en consumentenproducten gebruikt. Denk maar aan de antiaanbaklaag in pannen, tapijten, kleding, cosmetica, brandblusschuim, schoonmaakproducten en smeermiddelen.
Er bestaan in Vlaanderen op dit moment geen normen voor deze stoffen in de bodemwetgeving. Enkel voor de twee stoffen PFOS en PFOA stelde OVAM toetsingswaarden voor bodem en grondwater op. Deze waarden zijn bepaald op basis van wetenschappelijk onderzoek.
Voor de bodemstalen is deze toetsingswaarde afhankelijk van het bestemmingstype van de grond. Wij namen stalen op de parking voor de brandweerkazerne en de speelplaats van GBS. Deze hebben bestemmingstype III: wonen.
Waarom zijn PFAS gevaarlijk?
- PFAS zijn van nature niet afbreekbaar. Ze stapelen zich dus jaar na jaar op in het milieu of onze omgeving.
- De stoffen kunnen bij langdurige blootstelling schadelijke effecten hebben op mens en milieu.
- De stoffen kunnen zich makkelijk verspreiden via de lucht of het water.
Hoe komen PFAS in het milieu terecht?
PFAS kunnen in het milieu terechtkomen via de lucht of via het afvalwater van fabrieken die deze stoffen gebruiken. Een andere manier is door het gebruik van bijvoorbeeld brandblusmiddelen die PFAS bevatten. Eenmaal in het milieu blijven ze daar aanwezig en kunnen ze in kleine hoeveelheden terechtkomen in voedsel of drinkwater.
Is PFAS enkel in Vlaanderen een probleem?
Neen. PFAS is een probleem dat wereldwijd speelt.
Kan ik nog kraantjeswater drinken?
Absoluut. Er is geen enkele aanwijzing dat kraantjeswater drinken een risico vormt.
De waterbedrijven Farys en De Watergroep garanderen de kwaliteit van het drinkwater en volgt het PFASdossier op de voet.
Zijn de producten waar PFAS in zit wel veilig?
Bij normaal gebruik zijn consumentenproducten met PFAS perfect veilig. Het kan wel gebeuren dat PFAS in hele kleine hoeveelheden vrijkomen. De hoeveelheden die je binnenkrijgt, zijn over het algemeen zo klein dat je je hierover geen zorgen hoeft te maken.
Meer info
- Meest recente informatie van Vlaanderen: www.vlaanderen.be/pfas-vervuiling
- Algemene vragen over PFAS: pfas@vlaanderen.be
- Lokale maatregelen en informatie: contacteer de milieudienst via milieu@lochristi.be of
09 326 88 04